Vorige week donderdag publiceerde het verkeersveiligheidsinstituut VIAS de restultaten voor het eerste semester van 2019: voor het eerst in jaren steeg het aantal letselongevallen en het aantal fietsdoden was zelfs nooit zo hoog. Aan deze feiten werd niet bijzonder veel aandacht besteed, maar één reactie trok meteen de aandacht. Antwerps gouverneur Cathy Berx pleit ervoor het gebruik van hoofdtelefoons of oortjes bij fietsers te verbieden. Nochtans wordt in het rapport van VIAS geen melding gemaakt van oorzaken, laat staan van zo’n eenzijdige fixatie op de tweewieler. Het rapport spreekt van 4 758 letselongevallen met fietsers en van 16 033 letselongevallen met auto’s en lichte vrachtwagens. Beide aantallen zijn vanzelfsprekend te veel, maar hoe kan een koptelefoon hierin een rol spelen?
Een paar dagen later werd de discussie nog meer gevoed naar aanleiding van een ongeval tussen twee fietsers in Gent. In De Morgen van 08/10 pleit oud-politierechter Christian Van Hoorebeke (de man is fervent tegenstander van nultolerantie voor alcohol) ook voor een verbod, omdat ‘de fietser zich afsluit van alle geluid en de wagens niet hoort aankomen’. Een mens met slechte bedoelingen zou er een pleidooi in lezen om mensen met een auditieve beperking uit het verkeer te halen. Als wagens niet tegen fietsen rijden, speelt dat geen rol. Evenmin als fietspaden van de rijweg gescheiden liggen en voldoende breed zijn. Waarom moet de zwakke weggebruiker steeds defensief zijn en worden de echte oorzaken niet aangepakt? Volgens datzelfde artikel blijkt uit een onderzoek van SWOV dat tot 5% van de fietsslachtoffers die op spoed terechtkwamen ‘opgingen in de muziek’. Dit betekent dat van de 27 332 letselongevallen er tot 0,8% verband kunnen hebben met het dragen van een hoofdtelefoon. Nul. Komma. Acht.
De Vlaamse Stichting Verkeerskunde (VSV) leert ons alvast iets bij over de oorzaken van verkeersongevallen. Die zijn eigenlijk zeer goed bekend. De belangrijkste oorzaak is nog steeds overdreven snelheid: bij 30% van de dodelijke ongevallen was dit de oorzaak. Als je ooit eens wil ervaren hoe het voelt met een Aixam te rijden, raad ik u aan u een paar kilometer tegen de maximumsnelheid op een gewestweg te begeven. De ene na de andere automobilist zoeft je voorbij. Daarnaast speelt alcohol in één op de vier dodelijke ongevallen een rol. Automobilisten geven aan 4,2% van de tijd met hun gsm bezig te zijn tijdens het rijden. Of met iets anders. Als ik ’s ochtends de file op de R4 inhaal met de fiets, zie je allerlei activiteiten die je blijkbaar achter een autostuur: eten, een voordracht geven, eten bereiden, maquilleren, etc.
Kunnen we dus de aandacht houden bij de zaken die ons daadwerkelijk doden, in plaats van op iets triviaals zoals een hoofdtelefoon? Als je een verbod op hoofdtelefoons voor fietsers voorstelt als antwoord op het dramatisch aantal fietsdoden, doe je aan pure victim blaming. Als je fietsers wil helpen, investeer in infrastructuur; niet in verboden. Alleen zo krijgen we meer mensen op de fiets, niet door ze te gaan treiteren.
Eerder verschenen in De Morgen: link.